Phản ứng trao đổi là gì? Các điều kiện và cách phân loại phản ứng trao đổi. Bài tập áp dụng để hiểu rõ hơn về loại phản ứng hóa học này. Tất cả sẽ có trong nội dung bài viết dưới đây.
Phản ứng trao đổi là gì?
Phản ứng trao đổi là loại phản ứng hóa học trong đó có hai hợp chất tham gia trao đổi với nhau những thành phần cấu tạo của chúng mà số oxi hóa không bị thay đổi khi tạo ra các hợp chất mới.
Phản ứng trao đổi tuân theo định luật bảo toàn khối lượng hóa học: Tổng khối lượng các chất tham gia bằng tổng khối lượng các chất tạo thành sau phản ứng.
Như vậy, bạn cần lưu ý rằng bên cạnh việc trao đổi thành phần giữa các chất để tạo ra chất mới thì số oxi hóa của các chất đó cũng không thay đổi mới được coi là phản ứng trao đổi.
Ví dụ về phản ứng trao đổi:
NaOH + HCl → NaCl + H2O (1)
Phân loại phản ứng trao đổi
Có thể phân loại dựa vào thành phần các chất tham gia phản ứng, chúng ta có các loại phản ứng trao đổi giữa axit và bazơ, axit và muối, bazơ và muối, muối và muối.
Phản ứng trao đổi giữa axit và bazơ
Phản ứng hóa học giữa một axit và một bazơ để tạo ra muối và nước.
Axit + Bazơ → Muối + Nước
Các ví dụ về loại phản ứng này:
HCl + KOH → KCl + H2O
H2SO4 + Ba(OH) → BaSO4 + 2H2O
H3PO4 + 3NaOH → Na3PO4 + 3H2O
Phản ứng trao đổi giữa axit và muối
Khi axit và muối phản ứng sẽ tạo thành muối mới và axit mới. Phản ứng này xảy ra dựa vào một số điều kiện nhất định tùy theo loại axit và muối tham gia.
Ví dụ về phản ứng giữa muối và axit được coi là phản ứng trao đổi:
H2SO4 + Ba(NO3)2 → BaSO4 + 2HNO3
HCl + Na2S → NaCl + H2S
HCl + AgNO3 → AgCl↓ + HNO3
Phản ứng trao đổi giữa bazơ và muối
Phản ứng giữa bazơ và muối tạo thành muối mới và bazơ mới
Bazơ + Muối → Bazơ mới + Muối mới
Ví dụ về phản ứng trao đổi giữa bazơ và muối
NaOH + MgCl2 → Mg(OH)2 + 2NaCl
Ba(OH)2 + CuSO4 → BaSO4 + Cu(OH)2
2KOH + Pb(NO3)2 → Pb(OH)2 + 2KNO3
Phản ứng trao đổi giữa muối và muối
Hai muối phản ứng tạo thành các muối mới theo công thức:
Muối + Muối → Muối mới + Muối mới
Ví dụ về phản ứng trao đổi giữa muối và muối
CaCl2 + 2AgNO3 → 2AgCl + Ca(NO3)2
K2SO4 + BaCl2 → BaSO4 + 2KCl
Na2CO3 + BaS → BaCO3 + Na2S
Điều kiện để phản ứng trao đổi xảy ra
Tùy theo loại phản ứng trao đổi mà sẽ có những điều kiện phản ứng khác nhau.
- Phản ứng giữa axit và bazơ: Phản ứng xảy ra mà không cần điều kiện
- Phản ứng giữa axit và muối: Các chất tạo thành phải có chất không tan hoặc chất khí hay dễ phân hủy.
- Phản ứng giữa bazơ và muối: Các chất tham gia phản ứng phải tan và chất tạo thành phải có chất không tan (kết tủa), chất khí hay dễ phân hủy.
- Phản ứng giữa bazơ và bazơ: Các chất tham gia phải tan và sản phẩm tạo thành phải có chất không tan (kết tủa), chất khí hay dễ phân hủy.
Bài tập về phản ứng trao đổi
Câu 1. Phản ứng nào dưới đây là phản ứng trao đổi?
- 2Na + 2H2O → 2NaOH + H2
- BaO + H2O → Ba(OH)2
- Zn + H2SO4 → ZnSO4 + H2
- BaCl2 + H2SO4 → BaSO4 + 2HCl
Đáp án D
Câu 2. Cặp chất nào sau đây không thể tồn tại trong một dung dịch?
- Ba(OH)2 và AlCl3.
- NaOH và KCl.
- KNO3 và HCl.
- NaClO và AlCl3.
Đáp án A
Ba(OH)2 và AlCl3 không thể cùng tồn tại trong một dung dịch vì chúng phản ứng với nhau tạo ra kết tủa theo phương trình hóa học:
3Ba(OH)2 + 2AlCl3 → 3BaCl2 + 2Al(OH)3↓
Câu 3. Phản ứng nào sau đây là phản ứng trao đổi?
- Fe + HCl → FeCl2 + H2↑
- H2SO4+ K2O → K2SO4 + 2H2O
- Fe2O3 + 3CO → 2Fe + 3CO2
- 2AgNO3 + CaCl2 → Ca(NO3)2 + 2AgCl ↓
Đáp án D
Trên đây là một số thông tin về phản ứng trao đổi và một số bài tập liên quan. Hy vọng qua bài bài viết sẽ giúp bạn có được những kiến thức bổ ích.
