Chất khử là gì? Chất oxi hóa là gì? Sự khác nhau giữa chúng và bài tập

Chất khử, chất oxi hóa là các thành phần quan trọng trong phản ứng oxi hóa khử. Vậy chất khử là gì? Chất oxi hóa là gì? Cùng tham khảo bài viết dưới đây để có được câu trả lời chính xác nhé!

Chất khử là gì?

Chất khử là các chất hoặc hợp chất nhường các electron trong phản ứng oxi hóa khử. Chất khử có thể khử các nguyên tố hóa học khác. Bởi vậy, chất khử chính là chất bị oxi hóa.

Do chất khử nhường electron nên sau phản ứng thì số oxi hóa của chúng sẽ tăng.

Để hiểu rõ hơn về chất khử, hãy cùng xem ví dụ dưới đây:

2Mg + O2 → 2MgO (1)

Trong phản ứng này Mg đã nhường 2 electron để tạo thành Mg2+. Bởi vậy, Mg đóng vai trò là chất khử.

Mg → Mg2+ + 2e

Chất oxi hóa là gì?

Chất oxi hóa là các chất hoặc hợp chất nhận các electron trong phản ứng oxi hóa khử – trái ngược với chất khử. Do nhận thêm electron nên số oxi hóa của chất oxi hóa sẽ bị giảm sau phản ứng. Chất oxi hóa còn gọi là chất bị khử.

Bạn có thể theo dõi ở phương trình hóa học (1)

Oxy sẽ nhận thêm 2 electron để thay đổi số oxi hóa từ 0 giảm về -2, cụ thể như sau:

O + 2e → O2-

Sự khác nhau giữa chất khử và chất oxi hóa

Trong phản ứng oxi hóa khử, chất khử và chất oxi hóa đóng vai trò hoàn toàn khác nhau.

Ngay từ khái niệm bên trên, chúng ta đã nhận ra sự khác nhau giữa chúng.

Nếu chất oxi hóa nhận electron từ chất khác thì chất khử lại là chất nhường electron. Vậy nên, các chất oxi hóa sẽ oxi hóa các chất khác còn chất khử thì làm khử chúng. Nói cách khác, chất khử và chất oxi hóa sẽ bù trừ cho nhau, 1 bên nhường và 1 bên nhận electron.

Nếu so sánh với chất oxi hóa, chất khử sẽ có độ âm điện nhỏ hơn, năng lượng từ ion hóa bé hơn và nguyên tử cũng có bán kính lớn hơn.

Phản ứng oxi hóa khử còn được gọi là dưỡng hóa gồm tất cả những phản ứng hóa học mà trong đó các nguyên tử có sự thay đổi trạng thái oxi hóa. Phản ứng thường liên quan đến việc chuyển giao các hạt electron giữa các nguyên tố hóa học tham gia phản ứng.

Quy trình oxi hóa khử đơn giản như quy trình của cacbon tạo ra CO2. Hoặc sự khử cacbon nhờ hidro sinh ra khí metan CH4.

Tuy  nhiên, quy trình oxi hóa khử cũng có thể phức tạp như quy trình oxi hóa glucoza (C6H12O6) trong cơ thể con người. Quy trình này phải thông qua rất nhiều bước di chuyển electron phức tạp thì mới có thể chuyển hóa.

Bài tập về chất khử, chất oxi hóa

Bài 1: Cho phản ứng hóa học Cu + 2H2SO4(đặc, nóng) → CuSO4 + SO2 + 2H2O. Axit sunfuric đóng vai trò là:

1. Chất oxi hóa.
2. Vừa là chất oxi hóa, vừa là chất tạo môi trường.
3. Chất khử.
4. Vừa là chất khử, vừa là chất tạo môi trường.

Đáp án B

Ta có:

S6+ +2e  → S4+ nên H2SO4 đóng vai trò là chất oxi hóa

Mặt khác (SO4)2- đóng vai trò môi trường để tạo ra muối CuSO4

Bài 2: Trong phản ứng hóa học: CaCO3 → CaO + CO2 , nguyên tố cacbon đóng vai trò gì?

1. Bị khử.
2. Bị oxi hóa.
3. Vừa bị oxi hóa, vừa bị khử.
4. Không bị oxi hóa, cũng không bị khử.

Đáp án D

Carbon trong phản ứng trên đều không thay đổi số oxi trước và sau phản ứng. Bởi vậy, C không bị oxi hóa cũng không bị khử.

Bài 3: Vai trò của H2S trong phản ứng dưới đây là gì?

2FeCl3 + H2S → 2FeCl2 + S + 2HCl

1. Chất oxi hóa.       
2. Chất khử.        
3. Axit.        
4. Vừa axit vừa khử.

Đáp án B

S2- nhường 2 electron để thành S0. Do đó, H2S đóng vai trò là chất khử.

Bài 4. Cho các ion và chất sau Fe2+, Cu2+, Ag+, SO2, H2S, Zn, Cl2, FeO, Fe2O3. Số lượng chất và ion vừa có thể đóng vai trò chất khử, vừa đóng vai trò chất oxi hóa là :

2. 2.        
3. 4.        
4. 6.       
5. 8.

Đáp án: B

Các chất có thể vừa đóng vai trò chất khử, vừa đóng vai trò chất oxi hóa là: Cl2, FeO, SO2, Fe2+

Bài 5. Trong phản ứng dưới đây, chất nào là chất bị oxi hóa?

6KI + 2KMnO4 + 4H2O → 3I2 + 2MnO2 + 8KOH

1. KI.        
2. I2.        
3. H2O.        
4. KMnO4.

Đáp án A

Bài 6. Cho phản ứng sau: Ca + Cl2 → CaCl2. Phát biểu nào sau đây đúng?

1. Mỗi nguyên tử Ca nhận 2e.
2. Mỗi nguyên tử Cl nhận 2e.
3. Mỗi nguyên tử Ca nhường 2e.
4. Mỗi phân tử Cl2 nhường 2e.

Đáp án C.

Ca0 → Ca2+ +2e

Bài 7. Số oxi hóa của Cl trong các hợp chất sau HCl, HClO, NaClO3, HClO4 lần lượt là:

1. -1, 0, +5, +7        
2. -1, +1, +5, +7
3. +1, -1, +3, +5     
4. +1, +3, +1, +5 

Đáp án B

Bài 8. Phản ứng nào sau đây vừa là phản ứng oxi hóa – khử, vừa là phản ứng hóa hợp?

1. 2NO2 → N2O4
2. CaO + H2O → Ca(OH)2
3. 2NO2 + 4Zn → N2 + 4ZnO
4. 4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Fe(OH) 3

Đáp án D

Đáp án A và B không có sự thay đổi số oxi hóa nên không phải là phản ứng oxi hóa khử. 

Phản ứng hóa hợp là phản ứng từ nhiều chất tham gia tạo thành 1 chất mới. Do đó loại đáp án C.

Vậy đáp án D đúng.

Trên đây là những thông tin về chất khử, chất oxi hóa là gì? Mong rằng qua bài viết cùng các bài tập thực hành, bạn sẽ hiểu rõ hơn về chất khử và chất oxi hóa.